Xusuus qorka waayihii waxbarasho ee dugsiga sare Maxamuud Axmed Cali (2007-2011)

Waxa qoray: Maxamed Fu’aad Xasan Dhago-Cadde

Waxay ahayd sannadkii 2007 dii markii aan ka mid noqday ardayda wax ka barata dugsiga sare ee Maxamuud Axmed Cali, wakhtigaas oo aan ahaa fasalka koowaad ee dugsiyada sare ama form one ka loo yaqaano. Sannad waliba waayihiisa lehe, waxa aan waxyar ka milicsan doonnaa mahadhooyinkii taariikhiga ahaa iyo waxyaabaha xusuus qorka ah ee aan ka xusuusto mudadii

aannu iskuulkaa wax ka baranaynay.

Iskuulka Maxamuud Axmed Cali waxa uu ku yaalaa goob waxbarashada aad ugu haboon, waxa uu leeyahay dayr ama xayndaab aad u weyn, waxa uu ku fadhiyaa dhul balaadhan, oo ay ka dhex samaysan yihiin dhawr garoon oo dhalinyartu ku ciyaarto, waxa kale oo uu iskuulku caan ku yahay dhirta, weliba geedaha loo yaqaano Baxarasaafka, marka aad gasho albaabka iskuulka waxa aad si siman u arkaysaa dhammaan fasalada uu ka kooban yahay iskuulku, oo dhammaantood si wareeg laydi ah iskaga soo wada horjeeda.

Haddii aan ka bilaabo sannadkii aan iskuulka soo galnay waxyaabaha aan aadka u xiisaynayay waxaa ka mid ahaa dirayska ama balcada oo ahayd surwaal madow iyo shaadh caddaan ah, maadaama oo aan kasoo baxnay 8 sannadood oo aan dirays isku mid ah ku imanaynay iskuulkii hoose dhexe, iyada oo wakhtigaas aannu ku jirnay waxbarashada dugsiga dhexe ku hamiyi jirnay sidii aannu mar un u xidhan lahayn dirayskaa madowga ah, oo waxaaba uu noo ahaa wax aannu higsano, balse taa waxa badalay imika in ay isku mid noqdaan balcada iskuulada sare iyo qaar ka mid ah dugsiyada dhexe ee gaarka loo leeyahay oo aannay dawladu talaabo ka qaadin. Haddii aan kusoo noqdo markii ugu horeysay ee aannu usoo gudubnay dugsiga sare, guud ahaan waxa is badalay habkii markii hore wax naloogu dhigi jiray iyo weliba luuqada oo ahayd soomaali, wakhtigan se waxbarashadu waxa ay noqotay mid ku baxaysa luuqada ingiriisida, marka laga reebo carabida, tarbiyadda iyo soomaaliga. 2

Isbadalkan luuqada cashar bixinta ayaa waxa uu aad ugu adkaaday ardayda badankoodii, sababta oo ah in badan ayaan fahamsanayn in ay luuqada cashar dhigistu is badalayso marka ay ka baxaan dugsiga dhexe, intii ay ku gudo jireen waxbarashadoodii dugsiga hoose, dhexe na kaliya waxa loo dhigi jiray hal maaddo oo ingiriisi ah.

Waxyar markii aannu dhiganaynay sannadkii koowaad ayaa uu maamulihii dugsiga Mudane Cali Axmed Balayax kusoo kordhiyay maaddooyinkii aannu qaadan jirnay luuqada Faransiiska, oo uu keenay macalin aqoon u leh maaddadaas. Soo kordhinta xiisaddaa cusub run ahaantii waxa ay ahayd aniga shakhsi ahaan wax aad ii farxad galisay, inkasta oo ardayda badankoodu ay ka bixi jireen marka uu macalinka dhigayaa soo galo, nasiib xumo ma ay suurto galin in ay xiisadaasi noqoto mid sii socota, fahmi waa xaga ardayda ah awgeed.

Waxyaabaha kale ee uu iskuulku lahaa waxa ka mid ah qol shaybaadh (Laboratory room), kaas oo ardayda lagu tusi jiray waxyaabaha u ardaygu u baahan yahay in toos loo tuso (practical), oo inta badan u badnaa maaddooyinka sayniska ah sida Physics, Biology, Chemistry Iwm.

Waxa aan maskaxdayda ka bixin tartamadii uu maamulka iskuulku u qaban jiray fasalada dhexdooda, haddii ay ahaan lahayd qaar waxbarasho iyo qaar kubadda cagta ah oo lagu ciyaari jiray garoonka iskuulka, waxaanna lagu kala qaadi jiray koobab.

Dugsiga sare ee Maxamuud Axmed Cali waxa kale oo uu lahaa maktabadda akhriska buugta (Library), oo ahaa mid baaxad ahaan aad u wayn isla markaas ay dhex yaalaan buugaag aad u tiro badan oo iskugu jirtay buugaag diini ah iyo qaar maadi ah intaba, waxa loo kala tartami jiray madasha wax akhriska, qof waliba na waxa uu qori jiray magiciisa iyo galaaska uu dhigto, isaga oo raacinaya buuga uu doonayo inuu akhriyo, waxa aan odhan karaa goob kasta oo waxbarasho waa ay fiicantahay in ay lahaato goob wax akhris, si uu ardayga uga saaciddo heerkiisa aqoon korodhsi.

Iskuulka waxa uu lahaa joornaal ama jaraa’id kasoo bixi jiray todobaad kasta hal mar, waxaanna soo saari jiray arday ka tirsanayd dugsiga, waxa la keeni jiray maalinta sabtida inta galaas kasta lasoo mariyo, qiimaha la siin jiray wakhtigaas oo ahayd muddo haatan laga joogo sideed sanno waxay ahayd kun shillin oo 3

lacagta Somaliland ah. Jaraa’idka ayaa waxa uu noqday mid kor u qaaday akhriskii iyo qoraalkii ardayda, iyada oo uu arday waliba ku hamiyi jiray in mar uun maqaal uu qoray kusoo baxo jaraa’idka.

Haddaba wakhtigii aannu usoo gudubnay galaaskii labaad ayaa iskuulka oo la jaan-qaadaya tiknoolajiyada casriga ah, waxa uu maamulihii iskuulu sameeyay qol lagu qalabeeyay koombiyuutaro (Computers), xiisadihii aannu markaas dhiganaynay na waxa lagu daray xiisad koombiyuutar ah, fasal walba waxa loo sameeyay saacaddo iyo maalmo ay ardayda fasalkaasi dhigtaan xiisadan cusub, iyada oo loogu dhigi jiray kaliya muuqaal (Practical), arday waliba na waxa uu qaatay kaadh u gaar ah xiisada koombiyuutarka oo uu ku yaalo magaciisa, magaca fasalkiisa iyo xilliga uu galayo. Xiisadan ayaa wax badan ka badashay kobcintii iyo kor u qaadidii heerka waxbarasho ee ardayda, waxaana ay ahayd wakhti aannay dugsiyada sare ee dawladda ka hirgalin in ay lahaadaan xiisad barashada tiknoolajiyada ah, ardaydana waxa ay u ahayd fursad ay ku bartaan aqoonta casriga ah iyada oo loo dhex raaciyay xiisadahoodii ay hore u qaadan jireen.

Bilo ka dib markii si fiican ardaydu ula qabsatay isticmaalkii koombiyuutarka, waxa iskuulka lagu soo xidhay aaladda internetka oo ardayda loogu dhex daray xiisadii koombiyuutarka, dhanka kale internetka waxa ardayda looga dhigi jiray casharo fiidiyaw ah, isaga oo u sahlay macalimiinta in ay si fudud u tusaan ardayda wax kasta.

Laga bilaabo maalmahaas waxa isna la keenay iskuulka mishiinkii daabacaadda, waxbarashadiina waxa ay isku badashay in ay ardaydii helaan waraaqaha casharada loo dhigayo iyo kuwa internetka laga soo saaro oo ay soo koobiyaysan jireen, waxaan iyaguna meesha ka maqnayn laylisyada (Assignments), loo dirayo ardayda isaga oo diyaarsana siin jiray macalinku.

Markii aannu soo galnay fasalkii saddexaad ayaa waxa uu aad uga duwanaa marka loo eego labadii sanno ee hore, sababta oo ah waxa ardaydii loo kala saaray laba qaybood oo kala ahaa Saynis iyo Arts, labadan qaybood ee labada magac kala sita ayaa waxa u dhexeeya kala duwanaansho xaga maadooyinka ah marka laga reebo xiisadaha qaarkood oo ay ka sinaayeen, kala qaybintan ayaa waxa ay hormood ka noqotay in ay ardaydii isku soo fasalka ahaa markii hore ay 4

badankoodu noqdaan kala galaas. Dhammaan ardaydu markan waa wajiyo cusub, waxa is badalay asxaabtii aannu labo sanno isku kursiga ahayn, xataa aan isku fasalka ahayn, wallow iskuul un aannu wada dhiganaynay oo la is waji yiqaanay, haddana asxaabta cusub laftooda aad la iskuma garanayo inyar oo nasiibku isku soo celiyay mooyee. Maalmahaas kadib waxa aan noqday qof dhex galay ardaydii oo waxa aan korodhsaday asxaab kale oo tiro badan.

Sannadkii u dambeeyay ee aannu ahayn fasalka afaraad waxa ay wasaaradda waxbarashadu xooga saartay sidii loo tayayn lahaa ardayda foom foorka ah ee dhigata dugsiyada dawladda, waxa ay samaysay xiisaddo dheeraad ah oo ay dhigayaan macalimiin waayo aragnimo lihi, waxaana loosoo noqon jiray galinka dambe.

Haddaba iskuulkaa shalay aan ka soo tibaaxay maanta waa mid sidee ah? Maanta oo ay wax waliba ka dhaqaaqeen halkii ay hore u taagnaayeen, una dhaqaaqeen wadada horumarka, dugsigani waxa uu la jaanqaadayaa iskuulada gaarka loo leeyahay kuwooda ugu cadcad, waanna iskuul horseed u ah iskuulada dhigiisa ah. Waa wax Illaahay loogu mahad naqo, inta ka sukaysana maamulaha dugsigaas oo ah shakhsi mar walba ku dadaala horumarka iyo taaba qaadka dugsiga. Wuu mudanyahay in la sheego e Illaahay dambigiisa ha dhaafee waa Maamule Cali Axmed Balayax.

Macalimiinta maanta iskuulka dhigtaa maaha macalimiintii shalay, inyar mooyee, badankoodu waa arday ka baxday dugsigan oo jaamacadaha dalka iyo kuwa dibadaba ka baxay, haddana ilaa imika isma ay badalin heerkii aqoonta dugsigu in ay sii labanlaabanto mooyee.

Horumar kasta oo ka qabsoomaya iskuulka waxa aan marnaba ka maqnayn oo xitaa iyagu ah kuwa bilaaba ardayda kolba wax ka barata dugsiga iyaga oo ku tartama in ay mar walba soo kordhiyaan wax aan iskuulka hore u oolin ama ay keeneen ama sameeyeen arday kale oo iyaga la mid ahi. Inta badan galaasyadii wax lagu dhigan jiray waxa la wada dhigay marmar, waxa qaar ka mid ah fasalada daaqadihii lagu xidhay nooca alamuuniyamta loo yaqaan (Alumunium), waxa loo wada sameeyay samuuradaha caddaanka ah ee lagu qoro qalinka, waxa loo sameeyay muuq fidiyayaal (projectors) lagu dhigo casharadda u baahan fahanka araga, waxa la keenay sameecad (microphone) 5

lagu xidhay badhtanka iskuulka oo lagu kala socodsiiyo hawlaha dugsiga dhexdiisa, isla markaana si fudud loogu gudbiyo dhambaaladda ay maamulku u gudbinayaan ardayda iyo macalimiintaba, waxa iyaguna fasalada qaarkood ardaydu ku xidheen boodhadh nooca daabacaadda casriga ah oo sameeyay bilic, halka dusha iyo gudahana ay rinjiga ama muuqaaladda ku xardhan lod kastaaba u badalaan si joogto ah.

Si kastaba ha ahaatee, ardaydii aannu soo wada qaadanay waxbarashada, meel wax kusoo wada dhiganay, markii aannu ka baxnay iskuulkii waxa ay u kala dhaqaaqeen in midiba meel kasii wado waxbarasho, iyaga oo ku kala sugan maanta dalka gudihiisa iyo dibadiisa intaba, kuna kala sugan waddamo, gobbolo, magaalooyin iyo dagmooyin aad u kala fog-fog, qaar kale ayaa iyaguna waxbarashadii ka doorbiday inay shaqaystaan, qaarna ay isku dhex wadaan, halka badhkood ay guursadeen oo ay maanta noqdeen hooyooyin iyo aabayaal, inkale oo fara ku tiris ahina ka hadheen waxbarashadiiba.

Ugu dambayn waxaan u ducaynayaa macalimiintii wax isoo bartay oo dhan, intii dhimatay iyo inta maanta noolba, waxa kale oo aan salaam aad u qiimo badan u dirayaa ardaydii aannu walaalaha ahayn ee aannu meel kasoo wada baxnay meel kasta oo ay dunida ka joogaan intaba. Waxaan idin leeyahay saaxiibayaal iyo walaalayaal waa hubaal in la isku soo noqonayo intii nool aduunyaddan. Allena ha idinku garab galo dadaal kasta oo aad imika haysaan insha Allah.

Wabilaahi tawfiiq

W/Q: Maxamed Fu’aad Xasan Dhago-Cadde

Bachelor degree of development and management at Civil Service Institute,

Imikana ah arday ka tirsan kuliyadda Sharciga ee jaamacadda Hargeysa,

E-mail: Xiinfiniin_10@hotmail.com

Tell: 063 4470220